10 veelgestelde vragen over energiedelen en energiegemeenschappen: antwoorden en inzichten

Energiedelen is een veelbelovende stap in de energietransitie, maar wat houdt het precies in? Wie kan straks energiedelen? En hoe maak je energiedelen écht slim? In dit artikel nemen we je mee in de wereld van energiedelen en laten we zien hoe dit bijdraagt aan een duurzamer en efficiënter energiesysteem. 

We leggen uit wat energiedelen is, hoe energiegemeenschappen hiermee aan de slag kunnen, en hoe het ENTRNCE Trader-platform slim energiedelen faciliteert. Ook kijken we naar wat er mogelijk is onder de huidige regels en wat de Energiewet zal betekenen voor energiegemeenschappen in Nederland. Ontdek hoe je met slim energiedelen het maximale uit lokaal opgewekte energie haalt en tegelijkertijd je gemeenschap versterkt. 

In deze blog geef ik antwoord op 10 veelgestelde vragen rondom (slim) energiedelen. Zo weet je straks precies welke voordelen er zijn voor energiegemeenschappen en welke uitdagingen én kansen de nieuwe Energiewet met zich meebrengt.

1. Wat is de definitie van energiedelen?
2. Wie kunnen energie gaan delen? 
3. Is er een minimaal vermogen of volume vereist om een energiegemeenschap te stichten?
4. Is er een verschil tussen een energiecoöperatie en een energiegemeenschap?
5. Is het belangrijk om het begrip “energiegemeenschap” in de statuten van een coöperatie op te nemen?
6. Wat zijn de voorwaarden om een energiegemeenschap op te richten?
7. Wat betekent “lokaal” precies?
8. Hoe werkt energiedelen met de Trader?
9. Wat is er nu 'slim' aan slim energiedelen?
10. Dus een energiegemeenschap kan het platform inzetten voor ongelijktijdige energie-uitwisseling?

Wet- en regelgeving

Met de inwerkingtreding van de nieuwe Energiewet medio 2025 en begin 2026 wordt energiedelen mogelijk binnen een enkele leverancier, wat een belangrijke stap vormt in de energietransitie. Deze wet biedt energiegemeenschappen en individuele consumenten de mogelijkheid om energie te delen. Dit betekent dat je kunt energiedelen met jouw energiegemeenschap, zolang alle deelnemers bij dezelfde energieleverancier zitten. Bovendien opent de latere implementatie van het Europese EMD (European Market Design)-pakket de deur naar energiedelen over leveranciersgrenzen heen. Dit versterkt de positie van burgers en energiegemeenschappen in het energiesysteem door hen te betrekken als actieve spelers, met toegang tot hernieuwbare energie op een transparante en inclusieve manier. 

1. Wat is de definitie van energiedelen?

De definitie van energiedelen uit de Energiewet staat in het onderstaande blok, dit is artikel 2.30 uit de Energiewet. In de basis maakt de Energiewet energiedelen mogelijk wanneer alle deelnemers bij een en dezelfde energieleverancier zitten. In de toekomst, wordt het ook mogelijk om onafhankelijk van bij welke leverancier je zit energie met elkaar te delen. er ook wetgeving geïmplementeerd waar energiedelen over leveranciers mogelijk wordt. In de tussentijd is het al mogelijk om energie uit te wisselen binnen een energiegemeenschap met het Trader platform van ENTRNCE: slim energiedelen. 

2. Wie kunnen energie gaan delen? 

Met de inwerkingtreding van Artikel 2.30 van de Energiewet (2024) kunnen de volgende groepen energie delen:

1. Actieve afnemers: Dit zijn huishoudens, bedrijven en organisaties die naast energieverbruik ook zelf energie opwekken, bijvoorbeeld via zonnepanelen of windmolens. Ze hebben het recht om energie te delen, mits ze een overeenkomst hebben met een leverancier die energiedelen aanbiedt, beschikken over een slimme meter met actieve communicatiefunctionaliteit en voldoen aan de overige wettelijke voorwaarden.
2. Energiegemeenschappen en hun leden: Groepen van burgers, bedrijven en overheden die samenwerken om lokaal hernieuwbare energie op te wekken en te delen. Leden van deze gemeenschappen – ook wel aangeslotenen genoemd – moeten een leverings- of terugleveringsovereenkomst hebben met dezelfde leverancier en beschikken over een slimme meter. De wet biedt energiegemeenschappen een juridische basis om energie te delen zonder individuele vergunning, mits aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan.

3. Is er een minimaal vermogen of volume vereist om een energiegemeenschap te stichten?

Nee. Er is geen minimaal vermogen of volume vereist.

Echter, om de administratieve lasten te rechtvaardigen, is een bepaalde schaalgrootte vaak wenselijk.

Energiegemeenschappen

Energiegemeenschappen spelen een sleutelrol in de energietransitie door burgers, bedrijven en overheden samen te brengen om lokaal hernieuwbare energie op te wekken, te delen en te gebruiken. In de nieuwe Energiewet wordt het begrip energiegemeenschap officieel gedefinieerd, wat deze organisaties een duidelijke juridische basis geeft. Energiegemeenschappen kunnen onder bepaalde voorwaarden energie leveren zonder vergunning en worden erkend als belangrijke partners in de energietransitie. In de onderstaande afbeelding kun je de definitie van een Energiegemeenschap zien vanuit de Energiewet.  

4. Is er een verschil tussen een energiecoöperatie en een energiegemeenschap?

Ja. Een energiecoöperatie is niet per definitie een energiegemeenschap, en vice versa.

Een energiegemeenschap kan verschillende rechtsvormen hebben. Als je een hernieuwbare energiegemeenschap wilt zijn, kom je vaak uit bij de coöperatie als meest logische rechtsvorm, gezien de bijbehorende faciliteiten en regelgeving. Op de website van Energie Samen kun je meer informatie vinden over energiegemeenschappen, en kun je ook meteen kijken of er al een energiegemeenschap bij jou in de buurt is.  

5. Is het belangrijk om het begrip “energiegemeenschap” in de statuten van een coöperatie op te nemen?

Ja, “energiegemeenschap” is een gedefinieerd begrip in de nieuwe Energiewet, en het is belangrijk om dit mee te nemen in de statuten. Om te kwalificeren als (hernieuwbare) energiegemeenschap moet je voldoen aan specifieke voorwaarden, zoals vermeld in de Energiewet (artikel 2.4). Alleen het opnemen van de term in de statuten is niet voldoende; de coöperatie moet ook aantonen dat het voldoet aan alle wettelijke vereisten. 

Praktische mogelijkheden

Energiedelen biedt volop kansen, maar hoe werkt dit in de praktijk? In deze sectie gaan we in op praktische vragen die energiegemeenschappen kunnen hebben. Van het delen van zonne-energie zonder fysieke koppeling tot het opstarten van een gemeenschap met leden verspreid over grote afstanden: we bespreken wat er mogelijk is en welke regels daarbij van toepassing zijn.

6. Wat zijn de voorwaarden om een energiegemeenschap op te richten?

De Energiewet (2024) stelt voorwaarden aan de statuten van een energiegemeenschap. Lees 'Van energiecooperatie naar energiegemeenschap' voor de precieze formuleringen en meer informatie. Deze is geschreven door Siward Zomer (Energie Samen), Ries Verhoeven (Energie Samen), Ilonka Marselis (Energie 
Samen) en Jos van der Schot (Innovatiepartners). 

7. Wat betekent “lokaal” precies?

Deze vraag raakt aan de vraag of je een energiegemeenschap kunt starten met leden uit verschillende regio’s. Het antwoord is ja, maar de voorkeur gaat vaak uit naar lokaal gebonden energiegemeenschappen om zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van de infrastructuur.

Dus in principe is het mogelijk om een energiegemeenschap te starten met leden uit verschillende regio’s, zoals Groningen en Maastricht. Echter, de nieuwe Energiewet stelt dat energiedelen in veel gevallen gebonden zal zijn aan een geografische beperking, zoals gespecificeerd in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Het begrip “lokaal” wordt hierin nader gedefinieerd en kan verwijzen naar gebieden die zijn aangesloten op hetzelfde laagspannings- of middenspanningsnet. De exacte invulling van deze geografische beperkingen zal afhangen van de uiteindelijke regelgeving.

Over het algemeen gaat de voorkeur uit naar energiegemeenschappen die binnen hun eigen gebied opereren om efficiënt gebruik van de lokale infrastructuur te bevorderen. Daarnaast zijn energiegemeenschappen ook lokaal gebonden, omdat ze vaak uit deelnemers bestaan uit dezelfde lokale regio.

Slim energiedelen

We weten dat energiedelen mogelijk wordt met de inwerkingtreding van de nieuwe Energiewet. Maar hoe maken we energiedelen écht slim? Slim energiedelen maken we mogelijk met het ENTRNCE Trader-platform. 

8. Hoe werkt energiedelen met de Trader? 

Het ENTRNCE Trader-platform faciliteert energiegemeenschappen en actieve afnemers bij het slim delen van lokaal opgewekte hernieuwbare energie door vraag en aanbod direct te koppelen en transacties elke 15 minuten af te wikkelen. Energiegemeenschappen kunnen zich registreren als leverancier of samenwerken met bestaande leveranciers om actief te worden op het platform. Door productie- en verbruiksvoorspellingen te maken, kunnen leden gelijktijdig opgewekte energie uitwisselen wat financiële voordelen biedt en het gebruik van lokaal opgewekte energie maximaliseert. Overschotten en tekorten – het ongelijktijdige deel – worden via het platform op de groothandelsmarkt verhandeld, waardoor het systeem flexibel blijft en de bestaande elektriciteitsinfrastructuur beter benut wordt.

9. Wat is er nu 'slim' aan slim energiedelen?

Slim energiedelen is slim omdat het de lokale energie-uitwisseling optimaliseert door gebruik te maken van de Trader. Het platform faciliteert energiegemeenschappen bij het efficiënt delen van het gelijktijdige deel van lokaal opgewekte energie. Dit betekent dat de opgewekte energie direct wordt gebruikt door leden van de gemeenschap binnen dezelfde tijdsperiode. 

Voor het ongelijktijdige deel biedt ENTRNCE toegang tot de groothandelsmarkt. Energieoverschotten kunnen worden verkocht en eventuele tekorten kunnen worden aangevuld door elektriciteit in te kopen.

Dit maakt slim energiedelen niet alleen lokaal efficiënt, maar ook integraal verbonden met het bredere energiesysteem. Hierdoor wordt niet alleen lokaal opgewekte hernieuwbare energie beter benut, maar draagt de gemeenschap ook bij aan een veerkrachtiger en flexibeler energiesysteem​. 

10. Dus een energiegemeenschap kan het platform inzetten voor ongelijktijdige energie-uitwisseling?

Ja, dit is mogelijk.

Hiervoor moet de energiegemeenschap wel beschikken over een leveranciersregistratie. Sommige energiegemeenschappen regelen dit zelf, terwijl anderen samenwerken met een partij die al een registratie heeft.

Het gelijktijdige deel wordt uitgewisseld binnen de gemeenschap; restvolumes kunnen via de markt verhandeld worden zoals hierboven besproken.

Toegang tot informatie en tools 

Bij ENTRNCE streven we ernaar om energiegemeenschappen te ondersteunen met de tools en kennis die zij nodig hebben om succesvol bij te dragen aan de energietransitie. Ons platform biedt een unieke mogelijkheid om lokaal opgewekte energie te delen en restvolumes via de markt te verhandelen. 

Neem contant met ons op als je wilt weten hoe wij je kunnen helpen om energie te delen binnen jouw energiegemeenschap. Samen maken we de energietransitie mogelijk!

Meer over energiedelen:

• Lees ook het rapport  Energiedelen, wat is het? waarin het concept van energiedelen wordt toegelicht (mei 2023).
• Luister de podcastaflevering Energiedelen uitgelegd (april 2024) voor toelichting over energiedelen.
• Lees ook de blog Wat zegt de Energiewet over participatie en energiegemeenschappen?
  
• Download ons whitepaper over  Slim energiedelen.
• Bekijk ons webinar over Slim energiedelen.